ภูมิคุ้มกันบำบัด ทางเลือกและความหวังของการรักษามะเร็ง
ศูนย์ : ศูนย์มะเร็ง รพ.นครธน
บทความโดย : นพ. คมกฤช มหาพรหม
ร่างกายของเรามีเซลล์ผิดปกติเกิดขึ้นในทุกๆ นาที แต่ด้วยกลไกการควบคุมของร่างกาย ทำให้เซลล์ที่ผิดปกติเหล่านี้ไม่เจริญเติบโตและกลายเป็นมะเร็ง หนึ่งในกลไกควบคุมนั้นก็คือ ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายเราเองที่สามารถจะตรวจหาและกำจัดเซลล์ที่ผิดปกตินั้นได้ตลอดเวลา อย่างไรก็ตาม บางครั้งด้วยปัจจัยของเซลล์มะเร็งที่ผิดปกติเองหรือสิ่งแวดล้อมรอบๆ เนื้อเยื่อมะเร็ง อาจส่งเสริมทำให้มะเร็งนั้นสามารถหลบเลี่ยงระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายได้ ทำให้มะเร็งเจริญเติบโต และแพร่กระจายไปอวัยวะต่างๆ ได้ในที่สุด
ปัจจุบันเรามีความเข้าใจมากขึ้นในขบวนการ การหลบเลี่ยงของเซลล์มะเร็งต่อภูมิคุ้มกัน จึงได้มีการคิดค้นวิธีการที่ช่วยส่งเสริมทำให้ภูมิคุ้มกันของเราเองสามารถเข้าไปกำจัดเซลล์มะเร็งได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นนั่นก็คือ “ภูมิคุ้มกันบำบัด” นั่นเอง
สารบัญ
ภูมิคุ้มกันบำบัดคืออะไร
ภูมิคุ้มกันบำบัด (Immunotherapy) คือ ยาหรือวิธีการในการเข้าไปยับยั้งกระบวนการหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันของเซลล์มะเร็ง และกระตุ้นให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายหรือการเพิ่มประสิทธิภาพให้เม็ดเลือดขาวสามารถกำจัดเซลล์มะเร็งได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น เรียกว่าเป็นการใช้ “ภูมิคุ้มกันของร่างกายของเราเอง” เข้าไปต่อสู้กับเซลล์มะเร็งโดยตรงและกำจัดเซลล์มะเร็งออกจากร่างกาย
จุดเด่นของภูมิคุ้มกันบำบัด คืออะไร
ประสิทธิภาพเทียบเท่าหรือดีกว่ายาเคมีบำบัด สามารถพิจารณาใช้ในผู้ป่วยที่ไม่แข็งแรงพอจะให้การรักษาด้วยยาเคมีบำบัดได้ ผลข้างเคียงน้อยกว่าเมื่อเทียบกับยาเคมีบำบัด เพิ่มการตอบสนองต่อโรคมะเร็งมากขึ้น และสามารถที่จะมีโอกาสการตอบสนองต่อการรักษาได้ในระยะยาวย
รูปแบบของภูมิคุ้มกันบำบัดมีอะไรบ้าง
ส่วนใหญ่เป็นยาฉีดให้ทางเส้นเลือด ซึ่งการรักษาด้วยยากลุ่มนี้ อาจจะเป็นการรักษาด้วยยากลุ่มนี้เพียงตัวเดียว หรือร่วมกับยา หรือวิธีการรักษาอื่นๆ เช่น ภูมิคุ้มกันบำบัดชนิดอื่น ยาเคมีบำบัด ยามุ่งเป้า การฉายรังสี เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของการรักษา ทั้งนี้ขึ้นกับชนิด ระยะ และตัวบ่งชี้ทางชีวภาพของมะเร็ง รวมถึงความแข็งแรงของผู้ป่วย
มะเร็งชนิดใดสามารถใช้ภูมิคุ้มกันบำบัดได้บ้าง
ปัจจุบันมีการศึกษาวิจัยที่รับรองการใช้ภูมิคุ้มกันบำบัดใน มะเร็งหลายๆ ชนิด เช่น
- มะเร็งปอด
- มะเร็งเต้านม
- มะเร็งตับและทางท่อน้ำดี
- มะเร็งกระเพาะอาหาร
- มะเร็งโพรงมดลูก
- มะเร็งผิวหนังชนิดเมลาโนมา
- มะเร็งต่อมน้ำเหลืองบางชนิด
- มะเร็งศีรษะและลำคอ
- มะเร็งในกระเพาะปัสสาวะและระบบทางเดินปัสสาวะ
- มะเร็งไต
- มะเร็งลำไส้ บางชนิด
อย่างไรก็ตาม การใช้ภูมิคุ้มกันบำบัดอาจจะจำกัดการใช้ในบางระยะเท่านั้น บางครั้งจำเป็นต้องตรวจตัวบ่งชี้ทางชีวภาพของมะเร็ง และอาจพิจารณาใช้ร่วมกับการรักษาด้วยวิธีอื่นอย่างที่ได้กล่าวมาแล้ว ขึ้นอยู่กับการพิจารณาของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
ผลข้างเคียงของภูมิคุ้มกันบำบัดมีอะไรบ้าง
แม้ว่าภูมิคุ้มกันบำบัดจะมีผลข้างเคียงน้อยกว่ายาเคมีบำบัด แต่ก็มีผลข้างเคียงที่จำเพาะ เช่น ไข้ ถ่ายเหลว พบการอักเสบและ ความผิดปกติในการทำงานของอวัยวะต่างๆ ในอุบัติการณ์และความรุนแรงที่ต่างกันขึ้นกับชนิดของภูมิคุ้มกันบำบัด ดังนั้นก่อนเริ่มการรักษาจึงควรได้รับคำแนะนำจาก แพทย์ผู้เชี่ยวชาญ และควรมีการติดตามผลข้างเคียงอย่างใกล้ชิด เพื่อให้ได้ประสิทธิภาพ ความปลอดภัย และเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้ป่วยมะเร็ง
ภูมิคุ้มกันบำบัดรักษามะเร็ง เป็นการยกระดับการรักษาให้ผู้ป่วยกลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น มีผลข้างเคียงต่อผู้ป่วยน้อย ซึ่งนับเป็นอีกทางเลือกหนึ่งของผู้ป่วยในการต่อสู้กับมะเร็งอย่างมีประสิทธิภาพกว่าเดิม
