เมื่อคุณแม่เป็นภูมิแพ้ จะถ่ายทอดสู่ลูกในครรภ์ได้หรือไม่?
ศูนย์ : ศูนย์ภูมิแพ้, ศูนย์สุขภาพเด็ก
บทความโดย : พญ. วราลี ผดุงพรรค
รู้หรือไม่ว่าโรคภูมิแพ้นั้นสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้! โดยลูกที่เกิดจากคุณพ่อคุณแม่ที่เป็นโรคภูมิแพ้ มีโอกาสป่วยเป็นโรคภูมิแพ้สูงกว่าเด็กทั่วไปถึงร้อยละ 50-80 เมื่อเทียบกับเด็กที่ไม่มีประวัติภูมิแพ้ในครอบครัว แล้วอย่างนี้ หากคุณแม่ที่กำลังตั้งครรภ์อยู่เป็นโรคภูมิแพ้อยู่แล้วจะทำอย่างไร? สามารถป้องกันได้หรือไม่? ไปหาคำตอบกันเลย
สารบัญ
โรคภูมิแพ้เกิดจากอะไร
โรคภูมิแพ้เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายที่ตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอมซึ่งเป็นสารก่อภูมิแพ้ โดยมักเป็นสารจำพวกโปรตีน ซึ่งโรคนี้สามารถถ่ายทอดได้ทางพันธุกรรม นอกจากปัจจัยทางพันธุกรรมแล้ว การเกิดโรคภูมิแพ้ยังขึ้นอยู่กับปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมด้วย เช่น การสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ มลภาวะทางอากาศ ควันบุหรี่ การติดเชื้อ การได้รับยาปฏิชีวนะ โดยระยะเวลาที่สำคัญคือ ช่วงทารกและวัยเด็ก
ทั้งนี้แม้ครอบครัวไม่มีประวัติเป็นภูมิแพ้เป็นภูมิแพ้ แต่เด็กก็สามารถเป็นภูมิแพ้ได้หากได้รับการกระตุ้นด้วยสารก่อภูมิแพ้ มลพิษ รวมถึงภาวะต่างๆ ที่มารดาได้รับตั้งแต่ตั้งครรภ์ ซึ่งอาจมีผลทำให้ยีนเปลี่ยนแปลงจากที่ไม่เป็นภูมิแพ้ กลายเป็นภูมิแพ้ได้
ดังนั้น การป้องกันจึงควรเริ่มต้นให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ คือ หลีกเลี่ยงความเสี่ยงตั้งแต่ในครรภ์มารดาตลอดจนวัยทารกก่อนที่ระบบภูมิคุ้มกันจะพัฒนาสมบูรณ์และก่อนที่จะสัมผัสสารก่อภูมิแพ้ อาทิ หลีกเลี่ยงการสัมผัสควันบุหรี่ในขณะตั้งครรภ์ หลีกเลี่ยงมลภาวะในบ้าน เช่น การจุดธูป การจุดยากันยุง หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ ไรฝุ่นต่างๆ การรับประทานอาหารครบทั้ง 5 หมู่อย่างสมดุล ทานผัก และผลไม้ เพื่อช่วยเพิ่มการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์สุขภาพ (probiotic) การทำจิตใจให้ผ่องใส ไม่เครียด เป็นต้น
ลูกน้อยจะเสี่ยงเป็นโรคอะไรบ้าง?
ในวัยทารก ลูกน้อยมักยังไม่ค่อยได้ออกนอกบ้าน โปรตีนแปลกปลอมที่จะก่อให้เกิดการแพ้จึงมักมาจากอาหารที่รับประทาน ส่วนมากคือโปรตีนจากนมวัวนั่นเอง โดยอาจได้รับโดยตรงจากการดื่มนมผสม หรืออาจแพ้ผ่านมาทางน้ำนมของแม่ ต่อมาเมื่อเริ่มกินอาหารเสริมทำให้แพ้ตามมาได้ โดยอาหารที่พบว่าทำให้แพ้บ่อย ได้แก่ ไข่ขาว ไข่แดง แป้งสาลี ถั่วเหลือง ถั่วลิสง บางรายอาจเกิดอาการของโรคผิวหนังอักเสบจากภูมิแพ้ (eczema) ซึ่งพบได้มากในช่วง 2 ปีแรก จากนั้นจึงเกิดเป็นโรคหอบหืด และตามมาด้วยโรคภูมิแพ้อากาศ ภูมิแพ้เยื่อบุจมูกและตาอักเสบ
แล้วจะป้องกันได้อย่างไร?
คุณแม่ที่สูบบุหรี่ช่วงตั้งครรภ์ จะส่งผลให้ปอดของลูกน้อยเสื่อมสมรรถภาพได้ตั้งแต่วัยเด็ก และเป็นปัจจัยเสี่ยงในการก่อโรคภูมิแพ้ในวัยทารกด้วย ดังนั้น หญิงตั้งครรภ์จึงควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสควันบุหรี่ทั้งทางตรงและทางอ้อม คุณแม่หลายท่านอาจสงสัยว่า เราควรงดอาหารกลุ่มเสี่ยงที่อาจทำให้ทารกแพ้ระหว่างตั้งครรภ์หรือไม่ เช่น ไม่ดื่มนมวัว งดกินไข่หรือแป้งสาลีระหว่างตั้งครรภ์ คำตอบคือ การตั้งใจบริโภคอาหารชนิดใดชนิดหนึ่งในปริมาณมาก เช่น การดื่มนมวัว นมถั่วเหลือง อาจทำให้ทารกเกิดการแพ้อาหารนั้นๆ ได้ แต่ไม่มีหลักฐานสนับสนุนว่า การงดอาหารนั้นจะช่วยป้องกันการเกิดการแพ้อาหารในทารก
ดังนั้น ในช่วงตั้งครรภ์คุณแม่ควรกินอาหารแต่ละชนิดให้พอดี กินให้ครบ 5 หมู่ ไม่จำเป็นต้องงดอาหารกลุ่มเสี่ยงเพื่อป้องกัน และไม่ตั้งใจบริโภคอาหารประเภทใดประเภทหนึ่งในปริมาณมากๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารที่ไม่ได้บริโภคเป็นประจำอยู่ก่อนแล้ว เช่น นมวัว
นอกจากนี้ การหลีกเลี่ยงการสัมผัสสารก่อภูมิแพ้ทางอากาศ เช่น ไรฝุ่น แมลงสาบ การสัมผัสกับสัตว์เลี้ยง ก็ยังไม่มีข้อมูลสรุปแน่ชัดว่าสามารถป้องกันโรคภูมิแพ้ได้จริงหรือไม่ แต่หากเด็กได้รับการวินิจฉัยว่าแพ้สารดังกล่าวแล้ว ก็ควรหลีกเลี่ยงเพื่อไม่ให้เกิดอาการภูมิแพ้กำเริบ แม้เราไม่สามารถปรับเปลี่ยนปัจจัยด้านพันธุกรรมของลูกได้ แต่ธรรมชาติยังมีโอกาสให้เราดูแลสิ่งแวดล้อมของลูกรักให้พ้นจากโรคภูมิแพ้นี้ได้
