การดูแลลูกน้อยวัย 1-2 ปี พัฒนาการไม่สะดุด แข็งแรง ฉลาดสดใส

ในวัย 1-2 ปี เป็นช่วงวัยของการเรียนรู้และพัฒนาการที่สำคัญที่สุดของลูกน้อย เด็กจะเริ่มก้าวเดิน พูดจาสื่อสาร และแสดงความเป็นตัวของตัวเองมากขึ้น การเลี้ยงดูและพัฒนาการของลูกน้อยวัย 1-2 ปีให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพนั้น คุณพ่อคุณแม่จำเป็นต้องมีความเข้าใจในพัฒนาการตามวัยของลูก รวมถึงวิธีการดูแลที่เหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นเรื่องโภชนาการ การนอนหลับ การสร้างพฤติกรรมการกินที่ดี การดูแลสุขภาพช่องปากและฟัน ซึ่งการดูแลในช่วงวัยนี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อวางรากฐานที่แข็งแรงให้กับการเติบโตในอนาคต

การดูแลด้านโภชนาการลูกน้อย วัย 1-2 ปี

ควรกินอาหารหลักวันละ 3 มื้อ และมีอาหารว่าง 1-2 ครั้ง อาหารควรครบ 5 หมู่ โดยเฉพาะเนื้อสัตว์ ตับ ไข่ ผักและผลไม้ เพื่อป้องกันภาวะขาดธาตุเหล็ก ควรดื่มนมรสจืดวันละ 2-3 มื้อ มื้อละ 6-8 ออนซ์ และฝึกดื่มจากแก้วหรือหลอด งดใช้ขวดนมเมื่ออายุ 18 เดือน

• ปริมาณอาหารใน 1 มื้อ
• ข้าวสวย 1 ทัพพี (ประมาณ 6 ช้อนโต๊ะ)
• ไข่สุกครึ่งฟอง หรือเนื้อสัตว์/ตับบด 1 ช้อนโต๊ะ
• ผักสุก 1 ทัพพี + น้ำมัน 1½ ช้อนชา
• ผลไม้สุกนิ่ม 3-4 ชิ้น

แนวทางสร้างพฤติกรรมการกินที่ดี

1. สังเกตสัญญาณหิว-อิ่ม และหยุดเมื่อเด็กอิ่ม
2. เตรียมอาหารที่เหมาะสมกับวัย และลองอาหารใหม่ซ้ำ ๆ หลายครั้ง
3. จัดที่นั่งกินเป็นกิจวัตร หลีกเลี่ยงโทรทัศน์หรือมือถือ
4. ทำบรรยากาศการกินให้ผ่อนคลาย ไม่ดุหรือบังคับ
5. จำกัดเวลาอาหารแต่ละมื้อไม่เกิน 30 นาที
6. เปิดโอกาสให้ลูกกินเอง แม้จะหกเลอะเทอะ
7. เลิกนมมื้อดึกตั้งแต่อายุ 6-9 เดือน และฝึกดื่มนมจากแก้วเพื่อเลิกขวดนมช่วงอายุ 1-1½ ปี

> กลับสารบัญ

การดูแลด้านการนอนลูกน้อยวัย 1-2 ปี

เด็กวัยนี้ควรนอนรวมวันละ 11-14 ชั่วโมง โดยไม่ตื่นในช่วงกลางคืน และนอนกลางวัน 1-2 ครั้ง ควรสร้างกิจวัตรก่อนนอน เช่น อาบน้ำ แปรงฟัน อ่านนิทาน และวางลูกบนที่นอนเมื่อเริ่มง่วง เพื่อให้เรียนรู้การหลับเอง หากตื่นกลางดึก ควรปลอบเบา ๆ โดยไม่อุ้มหรือเล่นด้วย โดยสามารถการสร้างสุขนิสัยการนอนที่ดีได้ดังนี้

• กำหนดเวลาเข้านอนและกิจวัตรประจำวันให้ชัดเจนและสม่ำเสมอ
• ทำกิจกรรมเงียบ ๆ ไม่ตื่นเต้น ก่อนนอน 30-60 นาที
• หลีกเลี่ยงอาหารหรือเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน
• ห้องนอนควรเงียบสงบ ไม่สว่างเกินไป และมีอุณหภูมิพอเหมาะ
• นอนกลางวันไม่เกิน 3 ชม. และในช่วงบ่ายต้น ๆ
• ห้องนอนใช้สำหรับการนอนเท่านั้น ไม่ควรใช้ห้องนอนเป็นที่ลงโทษลูก และไม่ควรมีอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เพราะจะรบกวนการนอนได้

> กลับสารบัญ

การดูแลลูกน้อย วัย 1-2 ปีด้านการเริ่มฝึกขับถ่าย

ควรเริ่มเมื่อเด็กพร้อม โดยทั่วไปหลังอายุ 18 เดือนขึ้นไป การบังคับก่อนวัยอาจทำให้เด็กเกิดความกดดันและต่อต้านได้ โดยสามารถสังเกตสัญญาณความพร้อมในการฝึก ได้แก่

• เดินและนั่งกระโถนหรือชักโครกได้มั่นคง
• ควบคุมการปัสสาวะได้พอสมควร (ห่าง 2–3 ชั่วโมง)
• เข้าใจคำสั่งง่าย ๆ 2 ขั้นตอน เช่น “ถอดกางเกง–นั่งกระโถน”
• สื่อสารได้ว่าต้องการเข้าห้องน้ำ
• ให้ความร่วมมือและอยากลองด้วยตนเอง

วิธีการฝึก

• ใช้คำง่าย ๆ เช่น “ฉี่” “อี้” “กระโถน” เพื่อให้ลูกเข้าใจ
• เปิดโอกาสให้เลือกว่าจะใช้กระโถนหรือชักโครก
• เริ่มจากการนั่งทำความคุ้นเคย แม้ยังไม่ถอดเสื้อผ้า แล้วค่อยให้นั่งจริงหลังมื้ออาหาร
• พ่อแม่ควรเป็นตัวอย่างที่ดี และให้กำลังใจทุกครั้งเมื่อลูกทำได้
• หลีกเลี่ยงการดุว่าหรือกดดัน หากลูกไม่พร้อมควรหยุดและเริ่มใหม่เมื่อพร้อม

> กลับสารบัญ

การดูแลลูกน้อย วัย 1-2 ปี ด้านสุขภาพช่องปากและฟัน

แปรงฟันวันละ 2 ครั้ง เช้าและก่อนนอน ใช้แปรงเด็กและยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ ปริมาณเท่าเมล็ดข้าวสาร หากยังบ้วนไม่ได้ให้ผู้ปกครองช่วยเช็ดฟองออก หลีกเลี่ยงขนมและเครื่องดื่มหวาน และควรเลิกใช้ขวดนม ฝึกดื่มจากแก้วหรือหลอดแทน โดยประเมินสุขภาพช่องปากโดยทันตแพทย์สม่ำเสมอทุก 6-12 เดือน

ความปลอดภัย (Injury prevention)

• ควรจัดบ้านให้ปลอดภัย เนื่องจากเริ่มเดิน วิ่งและปีนป่ายได้
• เก็บของมีคม ของร้อน และสารเคมี/ยาล้างบ้านให้พ้นมือ
• ระวังการสำลัก/ติดคอ ไม่ควรให้ของเล่นชิ้นเล็กหรืออาหารชิ้นใหญ่เกินไป
• ติดที่กั้นบันได ปิดปลั๊กไฟ และระวังของเล่นชิ้นเล็กที่เสี่ยงต่อการสำลัก

> กลับสารบัญ

การตรวจคัดกรองที่สำคัญในช่วงอายุ 1 -2 ปี

• ตรวจคัดกรองพัฒนาการด้วยเครื่องมือมาตรฐานที่อายุ 18 เดือน
• ตรวจคัดกรองออทิสติกโดยใช้แบบสอบถามที่อายุ 18 เดือน และ 24 เดือน
• ประเมินสุขภาพช่องปากโดยทันตแพทย์สม่ำเสมอทุก 6-12 เดือน
• ควรตรวจระดับฮีโมโกลบินหรือฮีมาโทคริต เพื่อคัดกรองภาวะซีดเมื่ออายุ 12 เดือน (กรณียังไม่ได้ตรวจที่อายุ 9 เดือน)

> กลับสารบัญ

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม

ที่มา

• ราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย. (2565). แนวทางการดูแลสุขภาพเด็กไทย (Guideline in Child Health Supervision)
• ราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย. คู่มือสำหรับพ่อแม่ เพื่อเผยแพร่ความรู้ด้านการดูแลและพัฒนาเด็ก ตอน วัยเด็กเล็ก 0-3 ปี

> กลับสารบัญ

ช่วงวัย 1-2 ปี เป็นช่วงเวลาสำคัญที่ลูกน้อยกำลังก้าวสู่การเรียนรู้และค้นพบสิ่งใหม่ ๆ รอบตัว การดูแลในช่วงนี้จึงไม่เพียงแต่ช่วยให้ลูกมีสุขภาพแข็งแรง แต่ยังส่งเสริมพัฒนาการทุกด้านให้เติบโตอย่างสมวัย เด็กต้องการอาหารที่ครบถ้วน การเคลื่อนไหวที่เหมาะสม และการนอนหลับที่เพียงพอเพื่อเสริมสร้างร่างกาย ขณะเดียวกันการพูดคุย เล่น และอ่านหนังสือด้วยกันก็เป็นการเปิดโลกแห่งภาษาและความคิดสร้างสรรค์ให้กับลูก